Tavakkol Karman
Tavakkol Karman (D. 7 Şubat 1979, Taiz, Yemen) insan hakları aktivisti, gazeteci ve politikacıdır. “Devrimin anası”, “demir kadın” ve “Arap Baharı’nın hanımı” olarak bilinen Karman, 2011 yılında Yemen’deki demokrasi yanlısı gençlik hareketinde kilit rol oynadı. Şiddet içermeyen mücadeledeki liderliği ve otoriterliğe, yozlaşmaya ve baskıya karşı direnişi sayesinde Ellen John Sirleaf ve Leymah Gbowee ile birlikte 2011 Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldü. Karman, Nobel Barış Ödülü’nü kazanan ilk Arap kadın ve ikinci Müslüman kadın oldu. Ayrıca o zaman 32 yaşında bu ödülü kazanan en genç kişi oldu. Martin Luther King ve Mahatma Gandhi’den ilham alan Tavakkol, siyasi baskıyla mücadele ve kurumsal değişim aracı olarak şiddetsizlik kültürünü teşvik etmek konusunda Ortadoğu’nun öncü liderlerinden biri haline geldi. Erkek egemen bir aşiret ülkesinde Tavakkol, merhum Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih’in devrilmesine yönelik çağrısıyla binlerce Yemenliyi harekete geçiren genç bir kadın olarak gösterdiği korkusuz liderlik, dünya çapında ve uluslararası medyada ilgi ve hayranlık uyandırdı.
Tavakkol, şiddet içermeyen yaklaşımıyla, ülkesi Yemen’i terör ve şiddet kaynağı olarak gösteren basmakalıp imajı tersine çevirmeyi başardı. Tavakkol, devrimci yoldaşlarıyla birlikte Yemen halkının barışa nasıl istekli olduğunu tüm dünyaya kanıtladı. Yemen, 100 kişi başına yaklaşık 55 silahla ABD’den sonra dünyada kişi başına en çok silahlanmış ikinci ülke olmasına rağmen, protestocular merhum Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih rejimi tarafından maruz kaldığı tüm şiddete rağmen şiddet-dışı kalmaya devam etti.
Tavakkol’un korkusuz ruhu ve güçlü aktivizmi onu büyük bir tehlikeye düşürdü. Fiziksel olarak saldırıya uğradı, sosyal olarak iftiraya maruz kaldı, tehdit edildi ve politik olarak hapsedildi. 22 Ocak 2010’da, kocasıyla birlikte araç kullanırken polis kimliği olmayan üç sivil giyimli adam tarafından kaçırılıp hapse atıldı. Tam o anda Tavakkol, barışçıl protestolarının rejimi nasıl korkuttuğunu ve rejimin saldırganlığının ardındaki dürtünün korkudan başka bir şey olmadığını fark etti. Tutuklanması ülke çapında gösterilere ve kınamalara yol açtı. Tutuklanması, aldığı sosyal ve siyasi destekle birlikte cesaretini, meydan okumasını, demokratik ve sivil bir hükümete olan özlemini artırdı. Protestoları sürdürmek için her zamankinden daha kararlı bir şekilde hapisten çıktı.
Tavakkol, şiddet içermeyen yaklaşımıyla, ülkesi Yemen’i terör ve şiddet kaynağı olarak gösteren basmakalıp imajı tersine çevirmeyi başardı. Tavakkol, devrimci yoldaşlarıyla birlikte Yemen halkının barışa nasıl istekli olduğunu tüm dünyaya kanıtladı. Yemen, 100 kişi başına yaklaşık 55 silahla ABD’den sonra dünyada kişi başına en çok silahlanmış ikinci ülke olmasına rağmen, protestocular merhum Cumhurbaşkanı Ali Abdullah Salih rejimi tarafından maruz kaldığı tüm şiddete rağmen şiddet-dışı kalmaya devam etti.
Tavakkol’un korkusuz ruhu ve güçlü aktivizmi onu büyük bir tehlikeye düşürdü. Fiziksel olarak saldırıya uğradı, sosyal olarak iftiraya maruz kaldı, tehdit edildi ve politik olarak hapsedildi. 22 Ocak 2010’da, kocasıyla birlikte araç kullanırken polis kimliği olmayan üç sivil giyimli adam tarafından kaçırılıp hapse atıldı. Tam o anda Tavakkol, barışçıl protestolarının rejimi nasıl korkuttuğunu ve rejimin saldırganlığının ardındaki dürtünün korkudan başka bir şey olmadığını fark etti. Tutuklanması ülke çapında gösterilere ve kınamalara yol açtı. Tutuklanması, aldığı sosyal ve siyasi destekle birlikte cesaretini, meydan okumasını, demokratik ve sivil bir hükümete olan özlemini artırdı. Protestoları sürdürmek için her zamankinden daha kararlı bir şekilde hapisten çıktı.
Siyasi ve toplumsal değişimi sağlamak yönünde büyük bir kararlılık sahibi olan Tavakkol, Yemen’in başkenti Sana’da bulunan Değişim Meydanı’ndaki bir çadırda tam dokuz ay geçirdi. Üç çocuğundan ve ailesinden uzakta, adalet ve özgürlük çağrısında bulunan barışçıl protestolara önderlik etmeye devam etti. Tavakkol, gözleri önünde ve hemen yanı başında hükümet güçleri ve keskin nişancılar tarafından devrimci yoldaşlarının öldürülmesine tanık oldu. Kendisi de zaten davası için gönüllü ve ölmeye hep hazırdı. Her zaman der ki, “Şiddetsizlikle özgürlüğe giden yolculuk daha az kanlı ve daha garantilidir.”
Tavakkol, 2011 yılı başlarında birçok genç aktivistin katılımıyla, Barışçıl Halk Gençlik Devrimi Konseyi kurucularından oldu. Kuruluşundan kısa bir süre sonra yürüyüşlere ve devrime öncülük etmeye başladı.
Uzun süren barışçıl mücadelesinden sonra Tavakkol, devrimci yoldaşlarıyla birlikte 32 yıllık otoriter ve yozlaşmış iktidarın ardından merhum cumhurbaşkanı Ali Salih’i devirmeyi başardı. Salih istifasını imzalamak zorunda kaldı.
Tavakkol’un şiddet içermeyen direniş mücadelesi erken yaşta başladı. Çocukluğunu anlatırken, okulunda öğrencilerin haksız davranışlarına karşı pek çok protesto yaptıklarını söyler. Karman daha sonra insan hakları ve adalet için mücadele eden yetenekli bir gazeteci olmak için kariyerini sürdürdü. Politik aktivizmi Arap Baharı’ndan çok önce başladı. 2007 yılında Yemen gazetelerinde makaleler yayınlayarak merhum Cumhurbaşkanı Ali Salih rejiminin devrilmesi için çağrıda bulundu. Kötü yönetim biçimi, Güney’deki ayrılıkçı hareket, Kuzey’de süren altı savaş, siyasi diyalog manipülasyonu, insan hakları ve özgürlüklerin çiğnenmesi, devlet hâkimiyetinin artırılması ve ekonominin kötüye gidişi nedeniyle, rejimin Yemen’in karşı karşıya kaldığı pek çok karmaşık sorunun çözümüne yönelik hiçbir değişim veya reform yoluna gitmeyeceğinden kesin bir şekilde emin oldu. Ülkenin ciddi şekilde kısıtlanmış medya ortamına rağmen, bir gazeteci olarak adaletsizlikler ve insan hakları ihlalleri konusunda kapsamlı ve cesurca yazdı.
Karman, 2005 yılında Zincirsiz Kadın Gazeteciler (WJWC) adlı insan hakları grubunu kuran sekiz kadın gazeteciden biriydi. Grup, sıkı bir şekilde kontrol edilen basın özgürlüğü ve cep telefonu haber hizmetlerini destekledi. Hükümet onların Bilakoyood adlı hizmetlerine ruhsat vermeyi reddetti. WJWC buna 2007 yılında hükümetin basın özgürlüğüne karşı suistimallerinin bir listesini yayınlayarak yanıt verdi. Karman, yolsuzluğa karşı düzenli gösteriler düzenledi ve hükümeti gazetecileri hedef almakla eleştirdi. Tavakkol, ölüm tehditlerine rağmen, her hafta insan hakları için bir gösteri düzenledi, orada göstericiler her hafta başkent Sana’daki Yemen Kabinesi önüne basın özgürlüğü için kulis yapmak üzere toplanıyorlardı. Kabinenin etrafındaki meydanı “Özgürlük Meydanı” olarak adlandırdı. Özgürlük Meydanı, insanların haksızlıkları kınamasının ana noktası haline geldi. O zamandan bu yana Tavakkol, basın özgürlüğü ve gazetecilere karşı yargı ve hükümet prosedürlerini protesto etmek için 100’den fazla barışçıl gösteri, oturma eylemi ve dayanışma etkinlikleri düzenledi. Meslektaşlarıyla birlikte düzenledikleri haftalık protestolar sırasında haydutların saldırısına uğradı, rejimin medya kuruluşları tarafından sık sık yürütülen karalama kampanyalarıyla karşı karşıya kaldı. Tavakkol, siyasi reformlar da dâhil kadınların düşündükleri her şeyi başarabileceklerine bir örnek olarak Yemen’deki kadınlar için ilham kaynağı oldu. “Her büyük devrimin arkasında cesur kadınlar vardır” dedi.
Tavakkol, Salih’in iktidardan düşmesinden bu yana geçiş döneminde siyasi açıdan da aktif rol oynuyordu. Hem Hazırlık Komitesi’nin, hem de Ulusal Diyalog Konferansı Konsensus Komitesi’nin yönetim kurulunda yer alıyordu. Ancak bu siyasi süreç, eski rejimle ittifak halindeki Husi milislerin 21 Eylül 2014 günü silahlı bir darbe yapıp başkent Sana’yı ele geçirmesiyle çöktü. Husi darbesinden altı ay sonra, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri liderliğindeki koalisyonun Yemen’e askeri müdahalede bulunmasıyla ülke dünyanın en kötü insani krizini yaşamaya başladı.
O zamandan bu yana Tavakkol, hem Husi darbesine hem de Yemen’de “Suudi-BAE işgali” olarak tanımladığı saldırıya karşı durulmasında önemli ve aktif bir oynadı. Halen Yemen’deki siyasi süreci yeniden başlatmak için kapsamlı siyasi diyalog çağrısında bulunmaya kararlı bir şekilde devam ediyor.
Tavakkol, uluslararası meselelere ilgi duymakla birlikte, kendisini her zaman eşit vatandaşlık ve eşit insanlık mesajıyla evrensel bir vatandaş olarak tanımlar. Her zaman farklı kültürler, dinler ve siyaset arasında birlikte yaşam çağrısında bulunur. Otoriterliğe, diktatörlüğe ve baskıya karşı güçlü bir konuma sahiptir. Bu nedenle Arap Baharı ülkelerindeki ayaklanmaları destekler.
Tavakkol’un cesareti ve başarıları sadece Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmesiyle değil, tüm dünya çapında tanındı. 2011 yılında TIME Dergisi’nin Tarihin En İsyankâr Kadınları arasında kabul edilmesi, Foreign Policy dergisinin En İyi 100 Küresel Düşünür listesinde üç yıl boyunca yer alması, ayrıca CNN’in Arap Dünyasının En Güçlü Kadınları listesinde yer alması gibi birçok ödül ve övgü aldı. Tavakkol aynı zamanda uluslararası düzeyde güçlü pozisyonlar için de seçilmiştir: 2015 Sonrası Kalkınma konulu Birleşmiş Milletler Seçkin Kişiler Üst Düzey Paneli üyesi; Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International) Danışma Kurulu üyesi ve birçok uluslararası STK üyesidir. Tavakkol, Sana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Ticaret ve İktisat Fakültesi’nden işletme alanında lisans, yine Sana Üniversitesi’nden eğitim psikolojisi alanında yüksek lisans derecesi almıştır. Uluslararası Hukuk, İnsan Hakları, Gazetecilik ve Kadın Hakları olmak üzere birçok üniversiteden çeşitli fahri doktoralar almıştır.
Tavakkol, uluslararası meselelere ilgi duymakla birlikte, kendisini her zaman eşit vatandaşlık ve eşit insanlık mesajıyla evrensel bir vatandaş olarak tanımlar. Her zaman farklı kültürler, dinler ve siyaset arasında birlikte yaşam çağrısında bulunur. Otoriterliğe, diktatörlüğe ve baskıya karşı güçlü bir konuma sahiptir. Bu nedenle Arap Baharı ülkelerindeki ayaklanmaları destekler.
Tavakkol’un cesareti ve başarıları sadece Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmesiyle değil, tüm dünya çapında tanındı. 2011 yılında TIME Dergisi’nin Tarihin En İsyankâr Kadınları arasında kabul edilmesi, Foreign Policy dergisinin En İyi 100 Küresel Düşünür listesinde üç yıl boyunca yer alması, ayrıca CNN’in Arap Dünyasının En Güçlü Kadınları listesinde yer alması gibi birçok ödül ve övgü aldı. Tavakkol aynı zamanda uluslararası düzeyde güçlü pozisyonlar için de seçilmiştir: 2015 Sonrası Kalkınma konulu Birleşmiş Milletler Seçkin Kişiler Üst Düzey Paneli üyesi; Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency International) Danışma Kurulu üyesi ve birçok uluslararası STK üyesidir. Tavakkol, Sana Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Ticaret ve İktisat Fakültesi’nden işletme alanında lisans, yine Sana Üniversitesi’nden eğitim psikolojisi alanında yüksek lisans derecesi almıştır. Uluslararası Hukuk, İnsan Hakları, Gazetecilik ve Kadın Hakları olmak üzere birçok üniversiteden çeşitli fahri doktoralar almıştır.